Sikkels klinken, sikkels blinken...

Het oude oogstlied roept bij mij een romantisch plaatje op van een glooiend goudgeel graanveld met een vrolijke groep maaiers.

Sikkels klinken, sikkels blinken,
Ruisend valt het graan

Voor een arbeider of kleine boer als Matthew Wilson uit mijn roman De draad die ons verbindt is het in werkelijkheid behoorlijk afzien tijdens de zomermaanden. Lange dagen, zwaar werk. Overigens, ook voor rijke boeren als Howell is dit een drukke tijd, ook al kan hij waarschijnlijk veel aan het personeel en de machines overlaten.

Harvest Rest door George Cole
[Public domain], via Wikimedia Commons

Harvest Time door Myles Birket Foster
[Public domain], via Wikimedia Commons

Ten tijde van De draad die ons verbindt zijn er grote verschillen. Een rijke herenboer als Howell heeft in 1881 al geïnvesteerd in een maaimachine of zelfbinder, wat het werk aanzienlijk gemakkelijker en sneller maakt (maar waardoor ook arbeiders werkloos raken).

Oak Hill Farm is met zo’n zes hectare veel kleiner, en Matthew is dan ook nog steeds aangewezen op het maaien met de zeis. Flora Thompson schrijft in haar memoires Lark Rise to Candleford over dit onderscheid:

Op de velden waar de oogst was begonnen, was het druk en bedrijvig. Destijds was de mechanische maaier met lange, rode, draaiende armen als molenwieken al in de omgeving verschenen; maar hij werd door de mannen beschouwd als een hulpmiddel, een speeltje voor boeren; de zeis deed nog steeds het meeste werk en ze dachten niet dat die ooit zou worden vervangen. Dus terwijl de rode wieken in één veld draaiden en de jongeman op de bestuurdersstoel van de machine opgewekt naar zijn paarden riep en vrouwen hem volgden om het koren in schoven te binden, scherpten in het volgende veld een groep mannen hun zeisen en maaiden met de hand, zoals hun vaders dat vóór hen hadden gedaan.

In de oogsttijd worden veel rondtrekkende arbeiders ingehuurd. Sommigen daarvan keren jaar na jaar terug naar dezelfde boerderijen, zoals grote en kleine Pat en Mikey uit Ierland.
Het oogsten is echt teamwork met een rij maaiers, iemand die de aren verzamelt en daarachter de bindsters (vrouwen en oudere kinderen) die de schoven met gevlochten draad binden en ze vervolgens rechtop zetten, zodat ze kunnen drogen.
In elke regio gelden eigen tradities rond het maaien en binden van de laatste schoof. In Shropshire heet deze ‘the mare’ en wordt hij als een soort trofee beschouwt.

Illustratie uit The Book of the Farm, Henry Stephens, 1851
[No restrictions], via Internet Archive Book Images, Flickr

Om de zeis gedurende de werkdag scherp te houden, draagt de maaier een strekel of wetsteen bij zich, die hij met enige regelmaat langs het blad strijkt. Maar echte beschadigingen worden aangepakt door de zeis te haren: met een speciale hamer worden op een klein aambeeldje de oneffenheden uit het blad geklopt. Op het schilderij hieronder is een man daarmee bezig. Echt een precisieklusje! Ikzelf vond het ontzettend leuk dat mijn tante nog een haarspit en haarhamer in haar schuur bleek te bewaren.

Haymaking door Léon Augustin Lhermitte
[Public domain], via Wikimedia Commons

Nadat de schoven enkele weken hebben staan drogen, worden ze op een platte wagen naar de boerderij gebracht. Er zijn veel handen nodig om ze te verzamelen en netjes op de kar te laden (met de halmen naar binnen) met een hooivork. 

The last load door George Cole
[Public domain], via Wikimedia Commons

Als alles is opgeladen, mogen de vrouwen uit de omgeving aren lezen. Ik moet toegeven dat ik dit gebruik vooral kende uit het Bijbelverhaal van Ruth, maar ook in Engeland verzamelt men op deze manier graan om zelf de winter door te komen.

The gleaners door Alexander Mann
[Public domain], via Wikimedia Commons

Tja, en dan is het wel begrijpelijk dat het einde van deze drukke en enerverende oogsttijd uitbundig wordt gevierd. Grote boeren organiseren vaak een eigen feest voor hun (vaste en ingehuurde) personeel met goed eten en veel bier. Het gaat er vaak vrij ruw aan toe met drinkspelletjes en dansen.
Gelukkig gelden ook hier per dorp eigen tradities, zodat ik in de gelegenheid was om een centraal feest midden in Almsbrick te houden. Hier kan Prudence Eileen uitdagen en Matthew de confrontatie met Edmund aangaan. En uiteindelijk kunnen Matthew en Eileen nader tot elkaar komen... Of toch niet? ;-)

The Lovers door Henri Martin
[Public domain], via Wikimedia Commons