Een victoriaanse fotoshoot

Wie herkent het apparaatje op de foto linksboven? Als kind heb ik een Stereo Viewer gehad, maar eerlijk gezegd herinner ik me de afbeeldingen niet.

Links: View Master/rechts: detail van schilderij Damesgezelschap bekijkt stereofoto's
[IgorCalzone1 CC BY-SA 4.0/publiek domein, via Wikimedia Commons]

In de victoriaanse tijd was de stereoscoop enorm populair. Op deze kijker zette je een kaartje met twee foto’s, waardoor een soort 3D-effect ontstond. Er waren allerlei soorten stereofoto’s beschikbaar om gezellig met elkaar in de huiskamer of salon te bekijken.

In mijn vorige blogpost heb ik Douglas uit Kerst in Rose Cottage laten vertellen wat er bij het fotograferen kwam kijken. Nu iets meer over de foto’s zelf. Wat stond erop? En wie liet een foto van zichzelf maken? Ik laat hem nogmaals aan het woord…

Damesgezelschap bekijkt stereoscoopfoto's door Jacob Spoel
[publiek domein, via Wikimedia Commons]

Fotoboeken

Wat fijn dat ik nog meer mag vertellen! Voordat ik over mijn eigen foto’s begin, wil ik wijzen op de mensen die boven mij staan. Dat zijn de meeste hobbyfotografen, eigenlijk. Had ik al gezegd dat je hiervoor geld en tijd moet hebben? Ach ja… Neem nu Lord Abbington van Abbington Court. Je bent hem tegengekomen in De weg naar Rose Cottage. Hij kan gewoon zelf zijn onderwerpen kiezen, en daarna ook de foto's voor zichzelf houden. Maar het siert hem dat hij ze, zoals ook professionele fotografen, met het publiek wil delen. De vraag is welk publiek, want boeken zijn duur, zeker als daar afbeeldingen in staan. Dus erg veel mensen bereikt hij daarmee niet.

 

Een Keystone stereoscoop
[Tangopaso, publiek domein, via Wikimedia Commons]

Stereofoto’s

Nee, dan de stereofoto. Ik heb daar wel eens een opdracht voor aangenomen, en dat betaalt best. Elk middenklassegezin heeft zo’n stereoscoop, weet je. Bijzondere plaatsen, bekende gebouwen en mooie landschappen zijn populair. Maar evengoed humoristische voorstellingen of scenes uit beroemde toneelstukken en verhalen. Acteurs (m/v) kunnen een centje bijverdienen door hiervoor te poseren. Gelukkig ken ik een paar dames die zich daarvoor lenen.

Uit een serie kerstscenes: Christmas Day
[Metropolitan Museum of Art, CC0, via Wikimedia Commons]

In de studio

Omdat ik regelmatig de studio van een bevriende beroepsfotograaf gebruik, kan ik ook iets over zijn opdrachten vertellen. Deze Londense studio bevindt zich op een bovenverdieping en dat is geen uitzondering. Dakramen zorgen namelijk voor een ruime hoeveelheid licht. Er zijn geschilderde achtergronden waarvoor de klanten kunnen poseren. Bij de goedkopere ateliers voldoet een fraai geplooide doek. Misschien zijn er accessoires die bij jou passen, of neem je zelf een voorwerp mee dat bijvoorbeeld jouw beroep aantoont. Als je het moeilijk vindt lang stil te zitten, kan de fotograaf een hoofdsteun gebruiken. Op sommige foto’s zijn ze creatief weggewerkt, maar ze blijven ook wel eens gewoon zichtbaar.

Une noce chez le photographe door Pascal Dagnan-Bouveret
[publiek domein, via Wikimedia Commons]

Visitekaartjes

Al meerdere jaren zijn de carte-de-visites populair, foto’s op visitekaartjesformaat. Vraag Daisy maar eens of zij er een aantal heeft verzameld. Of anders die twee nuffige jongedames voor wie ze heeft gewerkt. Zeker weten dat die een speciaal album hebben en foto’s uitwisselen. Zo kun je je eigen familie en vrienden verzamelen, maar er zijn ook foto’s van belangrijke personen, het koninklijk huis, of beroemde toneelspelers. Voor elk wat wils!

Nu fotografie steeds bekender wordt, zie je ook steeds vaker de grotere kabinetfoto’s verschijnen. Eventueel stop je die ook in een album, maar ze doen het ook prima als decoratie in de salon.

Doosje met foto's in het familiearchief van de familie Regout in het Regionaal Historisch Centrum Limburg in Maastricht. De foto's dateren van ca. 1869 en zijn gemaakt door "Billon, Photographe, Neveu et Élève de Mr. Daguerre, rue des Recollets 13, Paris".
[Kleon3, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons]

Junge Frau mit Brief und Foto des Geliebten door Simony Jensen
[publiek domein, via Wikimedia Commons]

Op de jaarmarkt 

En de arme mensen dan? Zij kunnen bij rondtrekkende fotografen op kermissen en jaarmarkten terecht. Die gebruiken een andere techniek waarbij direct een positieve afdruk op een metalen plaatje wordt gemaakt, een ferrotypie. De kwaliteit is minder, maar de kosten ook. En zo heb je voor een paar pennies toch een foto van je eigen gezin!

Ferrotypie-tent van de fotograaf, J.Q. Galusha. Ferrotypieën zijn doorgaans spiegelbeeldig, kijk maar naar de tekst op de tent. 
[publiek domein, via Wikimedia Commons]

Even lachen naar het vogeltje

Hoeveel foto’s maak jij tijdens een dagje uit op je smartphone? Wat je ook antwoordt, ik weet zeker dat de gemiddelde 19e-eeuwse fotograaf met zijn oren zit te klapperen als hij dat hoort. Vandaag laat ik Douglas Burns uit Kerst in Rose Cottage (en de vriend van Ryan uit De weg naar Rose Cottage) vertellen wat er in de victoriaanse tijd bij fotografie kwam kijken.

Une noche chez le photographe door Pascal Dagnan-Bouveret
[publiek domein, via Wikimedia Commons]

Sta nu eens stil!

Ja, beste mensen, ik val meteen maar met de deur in huis. Wie wil fotograferen moet geduld hebben. Veel geduld. Het kost tijd om de juiste omstandigheden te creëren, de glasplaat voor te bereiden, en natuurlijk om de foto te nemen. Als mensen voor een foto poseren, gebruiken ze wel eens een hoofdsteun om lang genoeg stil te staan, of ze leunen op een stapel boeken of zoiets. Dieren en kinderen vormen een grote uitdaging! Als ze bewegen, kun je zomaar een hond met vijf poten zien, of een kind met zo’n wazig hoofd dat het een soort geestverschijning lijkt. Als dat jouw kind is, wordt je niet blij van zo’n foto. Als het om jouw hond gaat... nou ja, aan die voorspelling waag ik me niet. Vind jij ook dat volwassenen vaak zo ernstig kijken op een portret? Probeer dan maar eens een paar tellen te glimlachen zonder kramp in je kaken te krijgen. En niet bewegen, hè? Dat is echter niet het enige punt. Een vriendelijke glimlach kan er best mee door. Maar wie een beetje serieus genomen wilt worden, laat zich toch niet met een onnozele grijns vereeuwigen?

Der Photograph door Hermann Neuber (ca. 1890)
[publiek domein, via Wikimedia Commons]

De gevoelige - en natte - plaat

Ik wil niet opscheppen, maar voor het nemen van de foto moet je ook wat kennis van chemicaliën in huis hebben. Ryan heeft me op het hart gedrukt dat geen enkele lezer op een scheikundige verhandeling zit te wachten, dus ik zal het simpel houden. We fotograferen op een glasplaat, die met behulp van zilvernitraat en collodium lichtgevoelig is gemaakt: het collodiumprocedé. Omdat het nemen en het ontwikkelen van de foto moeten gebeuren voordat de plaat is opgedroogd, noemen we dit ook wel natte-plaatfotografie. Dus wat doe ik? Glasplaat grondig schoonmaken, de stroperige collodium opgieten en over de plaat verdelen, een tijdje in een zilverbad leggen… Wacht, ik laat me meeslepen. Het einde van het liedje is dat ik de natte glasplaat uiteindelijk in een lichtdichte cassette in de camera schuif, de beschermwand weghaal, de kap van de lens neem... en voilà, de foto is genomen. Nu moet ik hem ook meteen ontwikkelen, anders ben ik alsnog te laat. Zo ben ik dus zeker 20 minuten bezig met één enkele plaat.

Focusing door Emilie V. Clarkson (1893)
[publiek domein, via Wikimedia Commons]

Een pakezel

Voel je hem aankomen? Door al die werkzaamheden die ter plekke moeten gebeuren voordat de plaat opdroogt, moet ik altijd een donkere kamer in de buurt hebben. Anders gaat het nooit lukken om de plaat op tijd te verwerken. Hiervoor zijn draagbare tentjes beschikbaar, waarin ik ook de benodigde chemicaliën kan meenemen. Voor mij een hoop gesjouw, maar iemand als Lord Abbington neemt gewoon een knecht mee, die meteen ook de akeligste klusjes kan overnemen. Vandaar dat fotografie nog altijd vooral een hobby voor rijke mensen is. En dan heb ik het nog niet over de kosten van alle benodigdheden. Of de grootte van de camera’s, want voor een groter formaat foto heb je ook een grotere glasplaat nodig.

Mobiele donkere kamer, afbeelding uit The silver sunbeam: a practical and theoretical text-book on sun drawing and photographic printing, 1873
[CC0 1.0, via Flickr]

De gevoelige - en dróge - plaat

In 1871 vond een zekere meneer Maddox iets nieuws uit en ik zou de man wel kunnen zoenen! De droge platen die hij bedacht, zijn sinds 1878 in de handel en een enorme stap voorwaarts. Ik koop ze kant en klaar: van tevoren geprepareerd en lichtgevoelig gemaakt. Zolang ze niet aan het licht worden blootgesteld, kunnen ze zowel vóór als na het nemen van de foto langer worden bewaard. Het duurde even voordat met deze platen net zulke scherpe foto’s konden worden gemaakt als met de natte platen, maar dat is nu geen probleem meer. Zo langzamerhand stappen veel fotografen hierop over, en dat geldt ook voor mij.

Developing and printing, Life Cartoons, Detroit Publishing Company
[publiek domein, via Wikimedia Commons]

Het resultaat

We zijn nog niet verder gekomen dan een negatieve afbeelding op een glasplaat en mijn tijd is op. Zei ik niet dat je geduld moest hebben? De volgende keer zal ik vertellen over het eindresultaat. Wat zijn populaire afbeeldingen en wat doen we ermee? En wie laat zichzelf portretteren? Tot dan!