Rondleiding door Abbington Court - de ontvangstvertrekken

Vandaag nemen we een kijkje in het landhuis waar Daisy in De weg naar Rose Cottage als kamenier voor mevrouw Grant gaat werken. Als model voor het huis heb ik Dunham Massey Hall gekozen, omdat het een van de weinige huizen is waarvan de personeelsvleugel nog te bezichtigen is. Maar die bekijken we de volgende keer. Vandaag leidt de heer des huizes, Lord Abbington, ons rond in de voornaamste vertrekken...

Dunham Massey Hall met damherten

[Jeff Buck, CC BY-SA 2.0, via Wikimedia Commons]

Aankomst

Beste lezer, het is mij een eer u te verwelkomen in het voorouderlijk huis van onze familie: Abbington Court. Het Georgiaanse huis is gelegen in een groot park waarin al eeuwenlang een kudde damherten huist. Aan weerzijden van de oprijlaan lopen ze vrij rond en grazen tussen de rijen lindebomen die links en rechts oprijzen.

Damherten tussen de lindebomen

[Tanya Dedyukhina, CC BY 3.0, via Wikimedia Commons]

Aan de linkerzijde van de oprijlaan ziet u de met goud bedekte koepel van het koetshuis boven de stalmuren uit. Hierlangs loopt het personeel over het algemeen. En soms komen ze elkaar plotseling tegen onder de poort van het koetshuis...

Huis vanaf rechterzijde, kijkend naar koetshuis

[Damian Entwistle, CC BY-NC 2.0, via Flickr]

Vóór het grote landhuis komen meerdere oprijlanen samen bij een kleine rotonde van gras, zodat aankomende rijtuigen altijd een goed zicht op de belangrijkste façade hebben. Het landhuis telt drie verdiepingen en is opgetrokken uit rode bakstenen. De ingangspartij wordt benadrukt door de lichtere kleur en bewerkte pilaren. Bovenin het fronton zijn het familiewapen en -motto gegraveerd. 

Het is precies zoals ik in De weg naar Rose Cottage zeg: ‘Een aanzienlijke stapel stenen.’

De voorgevel van het landhuis

[Hans A. Rosbach, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons]

Binnentuin

We betreden het huis via de voordeur en komen eerst in een grote ontvangsthal met een traditionele zwartwit geblokte vloer. Nu ik u verder meeneem naar de zuidelijke gang, vind ik het een goed moment om uit te leggen dat de ontvangst- en familievertrekken van Abbington Court rond een fraai aangelegde binnentuin liggen. Ook de personeelsvleugel aan de linkerzijde van het huis is rond een binnenplaats aangelegd.

Zuidelijke gang, vanaf ontvangsthal. De ramen kijken uit op de binnentuin.

[Mike Peel, CC-BY-SA-4.0, via Wikimedia Commons]

Oostwaarts, beste mensen, oostwaarts. Of wilt u liever meteen een kijkje in de tuin nemen? Toen ik journalist Ryan Henley hier voor het eerst ontving, werd ook zijn oog er meteen naartoe getrokken. Ach, zijn opvoeding laat zich niet loochenen. Misschien vindt u net als hij de bloeiende planten interessanter dan de familiegeschiedenis. Geurende klimmers bedekken de muren, met Actinidia aan de noordelijke muur en verschillende soorten clematis. In het midden van de tuin staat een fontein.

Binnentuin, kijkend richting grote hal
[Peter Barr, CC BY-SA 2.0], via Wikimedia Commons]

Zitkamer Lady Abbington

We zouden dus oostwaarts de gang in lopen. Direct rechts treffen we dan meteen de zitkamer aan van wijlen Lady Abbington, mijn overleden echtgenote. Hier schreef zij haar brieven en regelde ze huishoudelijke zaken. Soms hield ze sollicitatiegesprekken. Het was ook haar privézitkamer. Mijn schoondochter, Sophia Grant, mag de kamer nu gebruiken, maar ik vrees dat zij een heel... laten we zeggen, ander leven gewend is...

Zitkamer van de vrouw des huizes. Haar drukke, geordende leven is duidelijk zichtbaar in de stapels boeken en tijdschriften, bolletjes garen en opgevouwen bruin papier dat vermoedelijk om pakketjes heeft gezeten…
[David Dixon, CC BY-SA 2.0, via Wikimedia Commons]

Studeerkamer

Nu, laat ik dan ook meteen maar tonen waar ikzelf voornamelijk mijn werkzaamheden uitvoer: de studeerkamer die aan dezelfde gang, maar juist aan de andere kant van de entree ligt. Ook ik kan dus de oprijlaan vanuit mijn kamer in de gaten houden. Ik ontvang hier zakelijke bezoekers, waaronder journalist Ryan Henley. Ik kon zien dat hij direct onder de indruk was van Lady Abbingtons grote portret dat tussen de twee ramen hangt. De reden daarvan is mij niet duidelijk, en hij dacht dat ik het niet merkte, maar het geeft mijzelf in elk geval het gevoel dat ik nog altijd met haar verbonden ben.

Studeerkamer met portret van her ladyship

[Mike Peel, CC-BY-SA-4.0, via Wikimedia Commons]

Grote hal

Laten we verder gaan met de rondleiding. We steken de binnentuin over en komen nu in het oudste én imposantste vertrek van Abbington Court. U moet het hoofd in de nek leggen om het sierpleisterwerk te bekijken, of de grote schilderijen in vergulde lijsten. Dit is de ruimte waar de jongere generatie samenkomt voor een bal met veel grandeur. Hebt u nog bijzondere personen op de gastenlijst zien staan?

Grote hal met de haard
[Damian Entwistle, CC BY-NC 2.0, via Flickr]

Salon

U knippert vast met uw ogen nu ik u meeneem naar dit zijvertrek! Ik moet inderdaad erkennen dat de muren van onze salon opvallend groen zijn. Maar ik heb mij door de dames laten vertellen dat ze goed passen bij de gordijnen van geel damast en vergulde lambrekijns. Overigens was dit oorspronkelijk de eetkamer. Laat me niet lachen, zeg! De keuken ligt namelijk helemaal aan de andere kant van het huis. Alle gerechten waren lauw tegen de tijd dat ze werden opgediend. Bij de verbouwing van 1850 heb ik een nieuwe eetkamer laten aanleggen. Daar neem ik u zo mee naar toe.

Salon met rechts de pilaren van de erker

[A Pillow Of Winds, CC BY-ND 2.0, via Flickr]

Tegenwoordig is de salon de plaats waar wij ons verzamelen voor het diner en na de maaltijd bijeenkomen voor entertainment. U kent ongetwijfeld de beroemde whistavonden die mijn schoondochter organiseert...

Eetkamer

Kom, we moeten opnieuw door de grote hal lopen om bij de huidige eetkamer te komen, aan de achterzijde van het huis. Vanuit de eetkamer hebben we ook een fraai uitzicht over de parterre en het kleine meertje.
Een kleine zitkamer vormt de entree naar de formele eetkamer. Na het overlijden van de burggravin heb ik hier wel eens gegeten, toen de eetkamer te groot en statig leek. Welja, oordeelt u zelf maar.

Bovenaan de trap naar de eetkamer. Rechts de ontbijttafel bij het raam. De openstaande deur leidt naar de serveerruimte.
[Damian Entwistle, CC BY-NC 2.0, via Flickr]

De vloer van de eetkamer - of wellicht moet ik eetzaal zeggen - is verlaagd en we moeten enkele treden afdalen om bij de grote mahoniehouten eettafel te komen. Rondom staan walnoten stoelen. In het hele huis moeten er 42 te vinden zijn, als er intussen geen exemplaren zijn verdwenen...
In de kleine poot van de L-vormige kamer staat een ontbijttafel bij het raam. Hier eten we regelmatig als er geen gasten zijn. Of als we een persoonlijke sfeer willen creëren. Beste mensen, schikt u aan?

Er is gedekt, my lord… Achteraan is de trap zichtbaar.
[Beverly Goodwin, CC BY-SA 2.0, via Flickr]

In meneer Doyles drukkerij

Als ik bedenk hoeveel werk het in de 19e eeuw was om een boek of krant te drukken, ben ik steeds weer onder de indruk! Maar in de drukkerij waar Ryan Henley uit De weg naar Rose Cottage is opgeleid, voerde ander drukwerk de boventoon. Deze drukkerij lijkt opvallend veel op het Schotse Smail’s Printing Works, dat nu een museum is. 😉 Ryan zelf leidt ons vandaag rond...

De stadsdrukkerij, Haarlem door Charles Frederic Ulrich (1884)
De leerjongen staat naast een letterkast (met vakjes) uit een mok te drinken, terwijl achter hem twee mannen met een handpers aan het drukken zijn.
[Publiek domein, via Wikimedia Commons]

Allerhande drukwerk

Welkom, mensen, kom binnen. We starten in het kantoor van de drukkerij, waar we de opdrachten voor drukwerk aannemen en de administratie bijhouden. We moeten namelijk van elke opdracht een kopie bewaren, minimaal een half jaar lang. Maar die Schotse familie Smail? Nou, die heeft vanaf 1876 niets weggegooid. Wat een verzameling moet dat zijn!

In het kantoor van Smail's Printing Works
[via www.BritainExpress.com]

U wilt natuurlijk weten over wat voor opdrachten we het hebben. Dat is eigenlijk van alles: visitekaartjes, briefpapier, reclamefolders, uitnodigingen, aanplakbiljetten... Oorspronkelijk deden de grote boek- en krantendrukkerijen dit soort drukwerk erbij, zoals ook de broer van onze meneer Doyle in de stad Shrewsbury. Maar toen de industrie groeide, en daarmee de behoefte aan kantoorartikelen en advertentiemateriaal, zijn in steeds meer plaatsen kleine drukkerijen opgezet. In die tijd is meneer Doyle met zijn vrouw in het dorp Almsbrick neergestreken. Ik ben dankbaar voor zijn komst, want zo kon ik als jongen bij hem in de leer gaan. Zeven jaar, dat is de verplichte leertijd, en daarna kon ik in dienst komen of ergens anders aan de slag gaan als zetter of drukker. En dat... nou ja, ik neem aan dat u al hebt gehoord hoe beroerd ik dat heb aangepakt.

Letter voor letter

In de zetterij op de bovenverdieping zal ik een klein beetje van het praktische werk laten zien. We stellen namelijk alle teksten samen met losse loden letters.

De zetterij van Smail's Printing Works
[Tom Parnell, CC BY-SA 2.0, via Wikimedia Commons]

Ziet u de zetbokken met letterkasten langs de muur? Uit al die vakjes van de letterkast pakt de zetter de juiste letters en plaatst deze in een zethaak. Woord voor woord en regel voor regel zetten we zo de hele tekst. Op de kop, maar wel ‘gewoon’ van links naar rechts. Voor een visitekaartje lijkt dit nog wel aardig te doen, maar wat dacht u van een heel boek?

Nu geef ik liever niet al te hoog op van collega Stephen Taylor, maar als ervaren zetter kan hij toch in een uur een hele krantenkolom zetten. Een groot dagblad, zoals mijn werkgever The Daily News in Londen, heeft dan ook tientallen zetters in dienst.

Bij Grafische Werkplaats De Drukpers in Schoonoord heeft deze schrijfster haar eigen naam gezet (alléén haar naam!) en daar deed ze al best lang over. [Eigen foto]

Een hele pagina

Al het zetsel maken we uiteindelijk in een ijzeren raam vast, precies zoals het op papier moet komen. Het is belangrijk dat de letters dezelfde hoogte hebben, zodat ze allemaal worden afgedrukt. Vergelijk dit met het reliëf van een stempel of zelfs een vingerafdruk. Als hulpmiddel kunnen we ze met een plankje en een hamer op de juiste hoogte kloppen. Dat heet dresseren. Als alle onderdelen goed zijn vastgezet, nemen we het zware drukraam mee naar beneden.

Een krantenpagina is klaar om af te drukken
[via www.BritainExpress.com]

Start de persen!

Het drukken gebeurt in de machinekamer achter het kantoor, waar verschillende drukpersen zijn opgesteld. Voor veel teksten gebruiken we een degelpers, waar de drukvorm rechtop in staat en de degel met het papier ertegen wordt gedrukt met een scharnierende beweging.

Deze schrijfster drukt haar naam met een degelpers [Eigen foto]

Deze degelpers bedien ik met een voetpedaal, ziet u wel? Telkens bij het openklappen verwijder ik met mijn ene hand het bedrukte papier en met de andere leg ik een nieuw vel in. Hoe snel dit gaat, vraagt u? Ach, ik gok dat ik wel zo’n 400 à 600 vellen per uur kan drukken.

Dat mag wel in de krant!

En zo komen we bij onze dorpskrant, de Almsbrick Standard. Het eerste dat u vast opvalt, is dat er niet of nauwelijks plaatjes in staan. Dat geldt trouwens ook voor de landelijke Daily News. Er bestaan wel geïllustreerde kranten of tijdschriften, hoor. Neem de Illustrated London News waaruit ik mijn vriend Douglas in het ziekenhuis voorlees. De afbeeldingen in dit soort bladen worden in hout gegraveerd. Dat is een kunst op zich!

Der Holzschneider door Hans Rüger
[Publiek domein, via Wikimedia Commons]

Kijk naar al die details en u begrijpt hoeveel werk dit is. En dus hoe duur. De Illustrated London News laat originele afbeeldingen maken, maar er is ook een handel in houtgravures of kopieën daarvan op metaal. Meneer Doyle heeft op deze manier ook wel afbeeldingen aangeschaft, als hij denkt dat hij ze vaker kan hergebruiken. Waaronder een set bloemenplaatjes, u weet wel waarom...

De Illustrated London News van 8 maart 1879 toont hoe ook het cavalerieregiment van kapitein Grant zich met paarden en al inscheept om in de Zoeloe-oorlog te vechten
[Publiek domein, via Wikimedia Commons]

De persen waarmee zo’n groot landelijk dagblad als de Daily News wordt gedrukt, zijn niet te vergelijken met de apparatuur van meneer Doyle. Al in 1869 had The Times persen die 12.000 pagina’s per uur konden drukken. In Schotland gebruikt meneer Smail een cilinderpers voor het drukken van de wekelijkse krant (zo’n 800 exemplaren). Meneer Doyle heeft er dus ook eentje aangeschaft. Het is maar te hopen dat we voldoende lezers kunnen trekken!

Wharfedale cilinderpers bij Smail's Printing Works
[via www.BritainExpress.com]

Voornaamste bronnen
Geschiedenis van de techniek in Nederland. De wording van een moderne samenleving 1800-1890.
Robert Smail’s Printing Works (gids National Trust for Scotland) 

Pasje en vierkant, een pagina over de broekdrukkunst en wat er mee te maken heeft door A.A.J. Buisman

Waarmee kan ik u van dienst zijn?

Neem een adellijke familie als de Grants uit De weg naar Rose Cottage. Of de Crawleys uit de tv-serie Downton Abbey, misschien iets bekender. 😉 Waar zouden ze zijn zonder een heel leger personeelsleden? Het antwoord: nergens! Want terwijl zo’n familie aanzien geniet en verantwoordelijkheden heeft, wordt achter de schermen hard gewerkt om die levensstandaard mogelijk te maken.

Vandaag leggen we daarom ons oor te luister bij verschillende personeelsleden van Abbington Court, het landhuis waar Daisy uit De weg naar Rose Cottage gaat werken.

Madame is Receiving (Madame has a Guest) door Rémy Cogghe

[publiek domein, via Wikimedia Commons]

Keukenmeid Emily Henley

Ik ben op mijn veertiende begonnen als keukenhulpje. Dat betekent ’s morgens vroeg opstaan om de fornuizen te zwarten en aan te maken. Na elke maaltijd deed ik de vaat en schrobde ik de koperen pannen met een mengsel van zout, zilverzand en azijn. Groenten wassen, schrapen en schillen hoorde ook bij mijn taken, en natuurlijk het schoonmaken van de keuken. Nu ik dertig ben en ervaring heb, werk ik écht aan de maaltijden. Die voor het personeel bereid ik zelfs helemaal zelfstandig. Ook help ik de huishoudster met het bereiden van jam en cakejes. En ingemaakt fruit en tafelzuur, of limonade in de zomer. Maar alleen als ze tevreden over me zijn en niet bang dat ik iets zal stelen...

Chatterboxes door Thomas Kennington
[publiek domein, via Wikimedia Commons]

Kokkin

Ja ja, nu mag ik het woord voeren, maar in De weg naar Rose Cottage wordt mijn naam geen enkele keer genoemd! Toch druk ik mijn stempel op het verhaal, want zonder mij zouden al die exclusieve gerechten niet bij de Grants op tafel staan. En het personeel zou geen stevige maaltijd krijgen om het werk vol te houden tot in de kleine uurtjes na een bal. Bedenk maar eens hoeveel voorbereiding een zesgangendiner voor twintig gasten vraagt! Mijn positie hier is essentieel en ik bespreek dan ook dagelijks de menu’s en gerechten met mevrouw Grant. Daardoor weet ik welke ingrediënten ik uit de groentetuin, het dorp of zelfs de stad moet laten komen. En welke opdrachten ik de keukenmeiden moet geven. Een ervaren keukenmeid als Emily Henley weet wel hoe ze vlees moet braden of de gangbare groenten moet bereiden. Zo houd ik mijn handen vrij voor speciale pasteitjes, crèmes en entrées. Als die meiden nu ook maar betrouwbaar waren...
Bij de grootste landhuizen hebben ze een Franse chefkok in dienst, maar als je het mij vraagt zijn dat alleen maar opscheppers!

Apple Dumplings door George Dunlop Leslie
[publiek domein, via Wikimedia Commons]

Kamermeisje Sarah Snowe

Ik heb niet veel tijd voor een verslag, hoor. De ontvangstkamers (eetkamer, salon, grote hal...) moeten namelijk aan kant zijn voordat de familie om 9.30 uur komt ontbijten. Dat betekent de luiken openen, de haarden aanmaken, alles afstoffen en de vloeren vegen. Daarbij gebruiken we vochtige theeblaadjes om stofwolken te voorkomen.
Na het ontbijt stuurt mevrouw Jenkins ons naar boven om de slaapkamers te doen. Waswater weggooien, kamerpotten legen, bedden opmaken... En altijd zijn we alert op bedwantsen! Brr!
In de middag worden we aan het werk gezet met koper poetsen of linnengoed herstellen. Misschien dat we nu een momentje voor onszelf hebben, zodat ik u te woord kan staan. Maar we helpen ook telkens bij het dekken en afruimen van de eettafel, waarbij we al het fijne porselein afwassen.
’s Avonds brengen we opnieuw de slaapkamers van de familie op orde, maar aan hun kostbare spullen mogen we beslist niet komen. Wat is er toch veel verschil in deze wereld...
Pas na het diner van de familie eten wij onze eigen avondmaaltijd. De tijd daarna is eindelijk van onszelf, maar we trekken ons al snel op onze gedeelde zolderkamers terug. Morgen wacht weer een drukke dag.

De kroonluchter in de grote salon wordt gestoft
[Hallwyl Museum, Jens Mohr, CC BY-SA, via Wikimedia Commons]

Kamenier Daisy Wilkins

Een rijke dame als mevrouw Grant kleedt zich minstens zes keer per dag om. Alleen dat houdt een kamenier al flink bezig, want al die verschillende outfits met bijpassende accessoires moeten goed onderhouden worden. Daarnaast ben ik verantwoordelijk voor haar verzorgingsproducten, de sieraden en eigenlijk alle persoonlijke dingen.
Een kamenier heeft een heel andere opleiding gehad dan andere dienstmeisjes. Net als ikzelf gaan ze vaak een periode bij een kleermaakster in de leer en volgen ze een kapperstraining. Voor buitenlandse reizen is het nuttig om Frans te leren spreken. Het meeste heb ik echter in de praktijk geleerd, terwijl ik mijn eerste twee jongedames onder mijn hoede had. Franse en Zwitserse kameniers zijn populair, maar vanwege de vertrouwelijkheid is een goede afkomst sowieso belangrijk. Je begrijpt dat vertrouwen tussen een dame en haar kamenier essentieel is. Waar dat ontbreekt, kan erg veel mis gaan!

Back from the ball door Alfred Philippe Roll
[publiek domein, via Wikimedia Commons]

Huishoudster mevrouw Jenkins 

Deze positie is de kroon op mijn carrière in huishoudelijke dienst. Ooit ben ik als jong kamermeisje begonnen, maar ik ben opgeklommen en heb ervaring opgedaan, zodat ik nu precies weet hoe een groot huis als Abbington Court piekfijn verzorgd blijft. Aan mijn riem hangen sleutels, als teken van mijn functie. Mijn werk bestaat voor een groot deel uit plannen en controleren. Dagelijks neem ik met mevrouw Grant de taken door, zodat we overal op voorbereid zijn. Toch duiken er altijd weer verrassingen op...

A Footman Sleeping door Charles Bargue (1871)

[publiek domein, via The Metropolitan Museum of Art]

Livreiknecht Andrew Clay

Bent u ook zo onder de indruk van mijn uniform? Dat hoop ik wel, want daarvoor is het tenslotte ontworpen. Een zwarte kniebroek en een blauw gestreept vest, met daarover een zwarte jas die met zilveren biezen is afgewerkt. Witte kousen en schoenen met gespen. U moet mij eens naast mijn collega Thomas zien staan, dat is helemaal een fraai gezicht als we tijdens een chique diner de gerechten serveren, of bij de voordeur gasten verwelkomen. We rijden ook vaak mee op de koets, waarbij ik als eerste livreiknecht verantwoordelijk ben voor het welzijn van mevrouw Grant. Dat ik daarnaast ook extra taken uitvoer als persoonlijke bediende van Lord Abbington is eigenlijk ongebruikelijk. Ik vind dan ook dat er best iets tegenover mag staan.
Maar het werk van een livreiknecht bestaat niet alleen uit indruk maken. ’s Ochtends moeten we ook de zware kolenemmers naar boven sjouwen, of emmers heet water als iemand van de familie een bad wil nemen. Aan de andere kant... dergelijke krachtpatserij valt behoorlijk in de smaak bij de kamermeisjes...

Marianne uit Sense and Sensibility geeft een brief aan een livreiknecht
[Christine M. Demain Hammond, publiek domein, via Wikimedia Commons]

Lijfknecht Ernest Blake

Ik weet wat u wilt zeggen. Een beetje kerel kan zichzelf wel aankleden. Dat is natuurlijk helemaal waar. Maar weet een heer als kapitein Grant hoe hij al zijn kleding moet onderhouden? Of welke manchetknopen bij welke gelegenheid passen? Laat staan dat hij kan omgaan met alle versiering op een gala-uniform! Om hem van denkwerk over dat soort zaken te ontlasten, heeft hij wel degelijk een lijfknecht nodig. Dus als u een piekfijn uitgedoste heer ziet, bedenk dan voordat u hem complimenteert dat de eer eigenlijk een ander toekomt. Dank u wel.

Footman (morning) door Pyotr Nilus
[publiek domein, via Wikimedia Commons]

Butler meneer Turner

Zoals Lord Abbington hier heer des huizes is, zelfs nu hij meer werk aan zijn zoon moet overlaten, zo zwaai ik de scepter in de personeelsvleugel. Ik ben ervoor verantwoordelijk dat alles hier in huis op rolletjes loopt. Vanzelfsprekend houd ik toezicht op het mannelijke personeel... en op al het zilver, dus wees gewaarschuwd!

Personeel van de familie Acland in 1897 door Sarah Angelina Acland
[publiek domein, via Wikimedia Commons]

Bronnen
Mrs. Beeton’s Book of Household Management
Life below Stairs door Siân Evans 

The Rise and Fall of the Victorian Servant door Pamela Horn