donderdag 24 december 2020

Kerst in een dorp als Almsbrick

Je kent ze vast wel: die nostalgische kerstplaatjes van kinderen in de sneeuw. Of groepjes Carol Singers. In mijn eigen woonkamer prijkt elk jaar sinds half november een Dickensachtig kerstdorpje.

A Joyful Christmas
[Public domain], via Public Domain Pictures

Het is niet voor het eerst dat ik over victoriaanse kersttradities schrijf en dit artikel is ook in het online kerstmagazine van KokBoekencentrum verschenen. Maar toch leek het me leuk om nog eens uit de doeken te doen hoe je kerst zou vieren als je rond 1880 in een Engels dorp als Almsbrick leefde. Dit is wat er staat te gebeuren… 

Kerstpudding

Allereerst begin je vroeg met de voorbereidingen. De laatste zondag voor advent is Stir-up Sunday. Je moet het beslag van de traditionele kerstpudding roeren, met een houten lepel, met de klok mee. En niet alleen jij – je schakelt al je gezinsleden hiervoor in. Tenslotte wil je niet dat één van hen komend jaar ongelukkig is, toch? Vandaar ook de kleine verrassingen in de pudding. Dus bijt je tijdens het eten bijna je tanden stuk op een zilveren muntje? Dan kun je toch blij zijn, want je gaat een voorspoedig jaar tegemoet! 

Christmas door James Clark (ca. 1902)
[Public domain], via Wikimedia Commons

Kerstcadeautjes

Heb je gehoord dat er de afgelopen jaren in de grote stad echte warenhuizen zijn geopend? En dat ze rond kerst adverteren met geurflesjes, horloges en (al dan niet educatieve) spelletjes? Maar ja, jij woont in een dorp. Als je al cadeautjes kunt betalen, komt er toch nog wel wat handwerk aan te pas.

Merry Christmas Greetings
[Public domain], via Public Domain Pictures

Een zelfgemaakt speldenkussen in de vorm van een aardbei voor je moeder. Of een geborduurde boekenlegger. Gebreide sokken en een sjaal voor je man. Wil je hem iets romantisch geven? Dan kun je met je eigen haar zijn initialen op een zakdoek borduren. Bijvoorbeeld. Voor de kinderen moet je ook aan wanten of een schortje denken. Misschien houten diertjes of een lappenpop. Op kerstochtend ga je hun reactie zien…

Kerstkaarten

Heb je verwanten en vrienden die in de stad zijn gaan werken? Of in het huishouden van een rijke familie uit de omgeving? Stuur ze dan een kerstkaart!
Sinds de ‘Penny Post’ van 1840 kun je met een postzegel van een penny een brief of kaart sturen in heel Engeland. En sinds 1870 kost het zelfs maar een halve penny. Gedrukte kaarten zijn ook niet meer zo duur, dus je hoeft ze niet zelf te maken. Wel krijg je last van keuzestress. Een ouderwets landschap of iets met dieren? Of de populaire afbeeldingen van kinderen in de sneeuw, hulst en kerstklokjes? Het roodborstje staat symbool voor de postbode, die in vroeger tijden een rode uniformjas droeg, zoals in het schilderij The Country Letter Carrier van J.P. Hall (1859).



Dat verklaart waarom het roodborstje vaak bij een brievenbus zit. In 1880 roepen de posterijen voor het eerst op om de kaarten vooral op tijd te versturen, gezien de verwachte drukte. Je bent dus gewaarschuwd!

Kerstdecoratie

Het is tijd om je huis(je) gezellig te maken met kerstgroen uit de vrije natuur. Je maakt kransen en slingers van hulst met rode besjes en klimop. Daarnaast kun je papier en lint gebruiken voor wat meer kleur.

Christmas Eve door Carlton Alfred Smith,
[Public domain], via Wikimedia Commons

En vergeet de mistletoe niet! Zelfs Amerikaanse bezoekers verbazen zich over de frivole traditie van de Britten om daaronder een kus te stelen. Valsspelen mag niet: bij elke kus moet een besje worden geplukt, en als het takje leeg is…

Onder de mistletoe, Woolson Spice Co.
Miami U. Libraries - Digital Collections,
[No restrictions], via Wikimedia Commons

Kerstboom

Mijn bronnen zijn het niet eens over het moment waarop je mag gaan versieren, maar één ding staat vast: de boom komt er niet in voor kerstavond. Áls hij er al in komt, want in de kleine arbeidershuisjes vind je hem niet. De Duitse echtgenoot van koningin Victoria bracht de traditie mee naar Engeland en wie wel de mogelijkheid heeft, imiteert natuurlijk graag plaatjes van het perfecte, koninklijke gezinnetje.

Christmas Morning door Harry Roseland (1915),
[Public domain], via Wikimedia Commons

Je kinderen mogen helpen met versieren: slingers waaraan je noten en gemberkoekjes kunt rijgen, lint, papieren bloemen… wat glinstert alles mooi dankzij de echte kaarsjes! Wees wel voorzichtig, dan heeft de vrijwillige brandweer van Almsbrick ook een leuke kerst.

The Christmas Tree door Albert Chevallier Tayler (1911),
[Public domain], via Wikimedia Commons 

Kerstliedjes

In de twee à drie weken voor kerst kun je muziek verwachten in de dorpsstraten. Diverse zanggroepjes doen hun best iedereen een feestelijk gevoel te geven. Ze verdienen natuurlijk een traktatie of iets warms. Samen muziek maken is sowieso populair, ook thuis. Er zijn diverse zangbundels verkrijgbaar, zoals Bramley en Stainer’s Christmas Carols New and Old (1869). Een kleine greep uit het victoriaanse repertoire: O Come all ye Faithful (1843), O Little Town of Bethlehem (1868), Away in a Manger (1883).

The Christmas Carol, gepubliceerd door Hatch Litho. Co.,
[Public domain], via Wikimedia Commons


Kerstochtend

Misschien had je een kerstnachtdienst verwacht, maar die traditie is vooral rooms-katholiek. De kans is groter dat je op de ochtend van Eerste Kerstdag je familie en vrienden treft in de dorpskerk, waar je samen – nog steeds met genoegen – de bekende kerstliederen zingt.

Je hebt vanmorgen in elk geval geen moeite hoeven doen om de kinderen uit bed te krijgen. Is jouw huishouden vrij arm, dan zijn ze dolgelukkig als ze fruit en noten in de kerstsok (populair sinds 1870) bij de haard vinden.

The Three Wise Men of the West (Christmas 1914)
Internet Archive Book Images, [No restrictions], via Wikimedia Commons

In een welgestelder huishouden worden een voor een de kaarsjes in de kerstboom aangestoken en staan ze popelen om te ontdekken wat eronder ligt! Maar waarschijnlijk moeten ze dan wel geduld hebben tot na de kerkdienst.

Vergeet niet dat het ook je christelijke plicht is om goed te zijn voor de armen, vooral nu. Zowel de kerk als huishouddeskundige Mrs. Beeton benadrukt dat.

Christmas Prayers door Henry Bacon (1872),
[Public domain], via Wikimedia Commons

Kerstdiner

Bij dit kopje denk je aan kalkoen, hè? Of misschien nog aan die machtige kerstpudding met niervet, eieren, rozijnen, nootmuskaat en cognac? Het is waarschijnlijker dat er gans op het menu staat, of in het noorden van Engeland rundvlees. Kalkoen was voor veel mensen te duur. Aan de andere kant bevatte het koninklijke kerstmenu voor Victoria en haar familie rundvlees én een paar geroosterde zwanen!

Christmas Comes But Once A Year door Charles Green
[Public Domain], via Wikimedia Commons

De overige gerechten op jouw tafel variëren – afhankelijk van je inkomen – van geleipudding en vleespasteitjes tot aardappelen (eerder gekookt dan gebakken) en appelsaus.

Ben je arm, dan stel je je tevreden met konijn. Het is mij niet duidelijk of je dat zelf hebt vetgemest of in een strik hebt gevangen. (Ik wil het misschien ook niet weten.) In elk geval mag je hem voor een prikkie in de oven van de dorpsbakker braden.

Vergeet aan het eind van de avond de Christmas crackers niet. In 1847 begon de Engelse banketbakker Tom Smith deze knalbonbons te verkopen: suikergoed in een koker met een gekleurd papiertje en gedraaide uiteinden. Hij deed er later ook kleine presentjes of rijmpjes in, maar het echte succes kwam in 1860. Toen voegde hij het knaleffect toe, geïnspireerd door het geknetter van zijn haardvuur. Eén gedichtje dan:

Just a scrap of paper – Yet its message hear
Ever and for ever - Shall I love thee, dear.

Wie wil dat nou niet horen met kerst?

Kinderen met Christmas crackers, 
Nova Scotia Archives, [No restrictions], via Wikimedia Commons

Boxing Day

Bijna is je kerstfeest nu voorbij, want een officiële Tweede Kerstdag bestaat niet. Wel wordt 26 december Boxing Day genoemd. Huishoudelijk personeel krijgt een kerstpakket (‘box’) of fooi en een vrije dag, na met kerst hard te hebben gewerkt. Ook steeds meer andere werknemers ontvangen iets soortgelijks. En dankzij de treinen kunnen ze misschien wel een dagje in Almsbrick op bezoek komen!

Voor jou begint het gewone leven weer, maar je hebt genoeg mooie herinneringen om een jaar vooruit te kunnen. Ik wens je fijne kerstdagen!

Kerstkaart
Indiana State Library and Historical Bureau, [Public domain], via Wikimedia Commons