In meneer Doyles drukkerij

Als ik bedenk hoeveel werk het in de 19e eeuw was om een boek of krant te drukken, ben ik steeds weer onder de indruk! Maar in de drukkerij waar Ryan Henley uit De weg naar Rose Cottage is opgeleid, voerde ander drukwerk de boventoon. Deze drukkerij lijkt opvallend veel op het Schotse Smail’s Printing Works, dat nu een museum is. 😉 Ryan zelf leidt ons vandaag rond...

De stadsdrukkerij, Haarlem door Charles Frederic Ulrich (1884)
De leerjongen staat naast een letterkast (met vakjes) uit een mok te drinken, terwijl achter hem twee mannen met een handpers aan het drukken zijn.
[Publiek domein, via Wikimedia Commons]

Allerhande drukwerk

Welkom, mensen, kom binnen. We starten in het kantoor van de drukkerij, waar we de opdrachten voor drukwerk aannemen en de administratie bijhouden. We moeten namelijk van elke opdracht een kopie bewaren, minimaal een half jaar lang. Maar die Schotse familie Smail? Nou, die heeft vanaf 1876 niets weggegooid. Wat een verzameling moet dat zijn!

In het kantoor van Smail's Printing Works
[via www.BritainExpress.com]

U wilt natuurlijk weten over wat voor opdrachten we het hebben. Dat is eigenlijk van alles: visitekaartjes, briefpapier, reclamefolders, uitnodigingen, aanplakbiljetten... Oorspronkelijk deden de grote boek- en krantendrukkerijen dit soort drukwerk erbij, zoals ook de broer van onze meneer Doyle in de stad Shrewsbury. Maar toen de industrie groeide, en daarmee de behoefte aan kantoorartikelen en advertentiemateriaal, zijn in steeds meer plaatsen kleine drukkerijen opgezet. In die tijd is meneer Doyle met zijn vrouw in het dorp Almsbrick neergestreken. Ik ben dankbaar voor zijn komst, want zo kon ik als jongen bij hem in de leer gaan. Zeven jaar, dat is de verplichte leertijd, en daarna kon ik in dienst komen of ergens anders aan de slag gaan als zetter of drukker. En dat... nou ja, ik neem aan dat u al hebt gehoord hoe beroerd ik dat heb aangepakt.

Letter voor letter

In de zetterij op de bovenverdieping zal ik een klein beetje van het praktische werk laten zien. We stellen namelijk alle teksten samen met losse loden letters.

De zetterij van Smail's Printing Works
[Tom Parnell, CC BY-SA 2.0, via Wikimedia Commons]

Ziet u de zetbokken met letterkasten langs de muur? Uit al die vakjes van de letterkast pakt de zetter de juiste letters en plaatst deze in een zethaak. Woord voor woord en regel voor regel zetten we zo de hele tekst. Op de kop, maar wel ‘gewoon’ van links naar rechts. Voor een visitekaartje lijkt dit nog wel aardig te doen, maar wat dacht u van een heel boek?

Nu geef ik liever niet al te hoog op van collega Stephen Taylor, maar als ervaren zetter kan hij toch in een uur een hele krantenkolom zetten. Een groot dagblad, zoals mijn werkgever The Daily News in Londen, heeft dan ook tientallen zetters in dienst.

Bij Grafische Werkplaats De Drukpers in Schoonoord heeft deze schrijfster haar eigen naam gezet (alléén haar naam!) en daar deed ze al best lang over. [Eigen foto]

Een hele pagina

Al het zetsel maken we uiteindelijk in een ijzeren raam vast, precies zoals het op papier moet komen. Het is belangrijk dat de letters dezelfde hoogte hebben, zodat ze allemaal worden afgedrukt. Vergelijk dit met het reliëf van een stempel of zelfs een vingerafdruk. Als hulpmiddel kunnen we ze met een plankje en een hamer op de juiste hoogte kloppen. Dat heet dresseren. Als alle onderdelen goed zijn vastgezet, nemen we het zware drukraam mee naar beneden.

Een krantenpagina is klaar om af te drukken
[via www.BritainExpress.com]

Start de persen!

Het drukken gebeurt in de machinekamer achter het kantoor, waar verschillende drukpersen zijn opgesteld. Voor veel teksten gebruiken we een degelpers, waar de drukvorm rechtop in staat en de degel met het papier ertegen wordt gedrukt met een scharnierende beweging.

Deze schrijfster drukt haar naam met een degelpers [Eigen foto]

Deze degelpers bedien ik met een voetpedaal, ziet u wel? Telkens bij het openklappen verwijder ik met mijn ene hand het bedrukte papier en met de andere leg ik een nieuw vel in. Hoe snel dit gaat, vraagt u? Ach, ik gok dat ik wel zo’n 400 à 600 vellen per uur kan drukken.

Dat mag wel in de krant!

En zo komen we bij onze dorpskrant, de Almsbrick Standard. Het eerste dat u vast opvalt, is dat er niet of nauwelijks plaatjes in staan. Dat geldt trouwens ook voor de landelijke Daily News. Er bestaan wel geïllustreerde kranten of tijdschriften, hoor. Neem de Illustrated London News waaruit ik mijn vriend Douglas in het ziekenhuis voorlees. De afbeeldingen in dit soort bladen worden in hout gegraveerd. Dat is een kunst op zich!

Der Holzschneider door Hans Rüger
[Publiek domein, via Wikimedia Commons]

Kijk naar al die details en u begrijpt hoeveel werk dit is. En dus hoe duur. De Illustrated London News laat originele afbeeldingen maken, maar er is ook een handel in houtgravures of kopieën daarvan op metaal. Meneer Doyle heeft op deze manier ook wel afbeeldingen aangeschaft, als hij denkt dat hij ze vaker kan hergebruiken. Waaronder een set bloemenplaatjes, u weet wel waarom...

De Illustrated London News van 8 maart 1879 toont hoe ook het cavalerieregiment van kapitein Grant zich met paarden en al inscheept om in de Zoeloe-oorlog te vechten
[Publiek domein, via Wikimedia Commons]

De persen waarmee zo’n groot landelijk dagblad als de Daily News wordt gedrukt, zijn niet te vergelijken met de apparatuur van meneer Doyle. Al in 1869 had The Times persen die 12.000 pagina’s per uur konden drukken. In Schotland gebruikt meneer Smail een cilinderpers voor het drukken van de wekelijkse krant (zo’n 800 exemplaren). Meneer Doyle heeft er dus ook eentje aangeschaft. Het is maar te hopen dat we voldoende lezers kunnen trekken!

Wharfedale cilinderpers bij Smail's Printing Works
[via www.BritainExpress.com]

Voornaamste bronnen
Geschiedenis van de techniek in Nederland. De wording van een moderne samenleving 1800-1890.
Robert Smail’s Printing Works (gids National Trust for Scotland) 

Pasje en vierkant, een pagina over de broekdrukkunst en wat er mee te maken heeft door A.A.J. Buisman